Bài 2: Các yếu tố cơ bản của bản đồ – CD

– Khi vẽ bản đồ, để chuyển bề mặt cong của Trái Đất sang mặt phẳng phải thu nhỏ bề mặt Trái Đất lên quả Địa Cầu rồi chuyển lên mặt phẳng thông qua các phép chiếu bản đồ.

– Tùy theo mục đích, yêu cầu của việc xây dá»±ng bản đồ, vị trí, quy mô và hình dạng lãnh thổ để lá»±a chọn phép chiếu bản đồ phù hợp.

– Với mỗi phép chiếu bản đồ, lưới kinh vÄ© tuyến có đặc điểm khác nhau.

– Kí hiệu bản đồ:

+ 3 loại: kí hiệu điểm, kí hiệu đường và kí hiệu diện tích.

+ 3 dạng: kí hiệu hình học, kí hiệu chữ và kí hiệu tượng hình.

– Chú giải bản đồ: gồm hệ thống kí hiệu và giải thích ý nghÄ©a của các kí hiệu đó để người sá»­ dụng đọc được nội dung bản đồ.

– Đối với bản đồ địa hình: sá»­ dụng đường đồng mức/thang màu để thể hiện địa hình trên bề mặt Trái Đất.

– Là yếu tố để xác định mức độ thu nhỏ khoảng cách khi chuyển từ thá»±c tế sang thể hiện trên mặt phẳng bản đồ.

– 3 loại:

– Tính khoảng cách trên bản đồ dá»±a vào tỉ lệ bản đồ:

+ Tính khoảng cách thực tế giữa 2 điểm trên bản đồ: căn cứ vào tỉ lệ bản đồ.

+ Tính khoảng cách theo đường thẳng (đường chim bay) giữa 2 điểm: dùng compa/thước kẻ/mảnh giấy có cạnh thẳng.

– Các hướng chính trên bản đồ:

Hình 2.11 Các hướng chính

– 2 cách xác định phÆ°Æ¡ng hướng trên bản đồ: dá»±a vào các đường kinh tuyến, vÄ© tuyến hoặc mÅ©i tên chỉ hướng bắc trong bản đồ.

– Bản đồ địa lí chung: thể hiện các đối tượng địa lí cụ thể trên bề mặt đất nhÆ° địa hình, đất, sinh vật,…

=> Không tập trung làm nổi bật yếu tố nào.

– Bản đồ địa lí chuyên đề: tập trung thể hiện 1 – 2 đối tượng địa lí, các đối tượng chính được Æ°u tiên thể hiện.

Quan sát hình 2.2 và 2.3, hãy nhận xét về diện tích đảo Grin-len so với lục địa Nam Mỹ.

Hướng dẫn giải:

Quan sát hình 2.2 và hình 2.3 SGK trang 107 và liên hệ kiến thức bản thân rút ra nhận xét.

Lời giải chi tiết

Ở cả hai hình 2.2 và 2.3 ta đều thấy đảo Grin-len nhỏ hơn so với lục địa Nam Mỹ, tuy nhiên:

– Hình 2.2: Phép chiếu bản đồ có các đường kinh tuyến và vÄ© tuyến đều là các đường thẳng thì diện tích đảo Grin-len nhỏ hÆ¡n không đáng kể so với lục địa Nam Mỹ.

– Hình 2.3: Phép chiếu bản đồ có các đường kinh tuyến là những đường cong chụm lại ở hai cá»±c, các đường vÄ© tuyến là những đường thẳng song song với nhau thì ta thấy diện tích đảo Grin-len nhỏ hÆ¡n rất nhiều so với lục địa Nam Mỹ.

– Quan sát hình 2.6A và hình 2.6B hãy cho biết yếu tố địa hình được thể hiện trên bảng chú giải nào.

– Quan sát hình 2.7, hãy cho biết trên hình đã sá»­ dụng các loại kí hiệu nào và các dạng kí hiệu nào. Lấy ví dụ cụ thể.

Hình 2.7. Một số phường của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, Việt Nam

Hướng dẫn giải:

Quan sát hình 2.6 và 2.7 SGK và nghiên cứu nội dung kiến thức mục 2 xác định các loại kí hiệu.

Lời giải chi tiết:

– Yếu tố địa hình được thể hiện trong bảng chú giải 2.6A.

– Trong hình 2.7 đã sá»­ dụng các loại kí hiệu và dạng kí hiệu nhÆ° sau:

Các loại kí hiệu:

+ Kí hiệu điểm: cảng, trung tâm hành chính cấp tỉnh, trung tâm hành chính cấp huyện.

+ Kí hiệu đường: đường sắt, đường ô tô, địa giới thị trấn, phường, xã.

+ Kí hiệu diện tích: khu dân cư, bãi cát ướt, bãi lầy.

Các dạng kí hiệu:

+ Kí hiệu chữ: chợ, khu vui chơi giải trí, khách sạn

+ Kí hiệu tượng hình: cầu, bến xe, bệnh viện, bảo tàng, đền, chùa, nhà thờ.

1. Quan sát hình 2.8, hãy cho biết có bao nhiêu cách thể hiện tỉ lệ bản đồ. Đó là những cách nào?

2. Dựa vào hình 2.9, hãy tính khoảng cách từ Bạc Liêu đến Sóc Trăng.

Hướng dẫn giải:

1. Quan sát hình 2.8 SGK trang 109.

2. Dựa vào hình 2.9 SGK trang 110.

Lời giải chi tiết:

1. Cách thể hiện tỉ lệ bản đồ

Có ba cách thể hiện tỉ lệ bản đồ:

+ Thể hiện bằng chữ (Tỉ lệ chữ)

+ Thể hiện bằng số (Tỉ lệ số)

+ Thể hiện bằng thước (Tỉ lệ thước).

2. Tính khoảng cách

– Khoảng cách từ Bạc Liêu đến Sóc Trăng trên bản đồ là: 2,2 cm.

– Căn cứ tỉ lệ lệ thước, 1 cm tren bản đồ = 20 km trên thá»±c địa

 => Khoảng cách thá»±c tế từ Bạc Liêu đến Sóc Trăng là: 20 x 2,2 = 44 (km).

Quan sát hình 2.12 và hình 2.13, hãy cho biết các hướng của OA, OB, OC và OD có trong mỗi hình.

Hướng dẫn giải:

Dựa vào hình 2.12 và 2.13 trong SGK trang 111 để xác định các hướng.

Lời giải chi tiết

– Hình 2.12:

+ Hướng của OA: hướng Bắc.

+ Hướng của OB: hướng Đông.

+ Hướng của OC: hướng Nam.

+ Hướng của OD: hướng Tây.

– Hình 2,13: 

+ Hướng của OA: hướng Đông Nam.

+ Hướng của OB: hướng Tây Nam.

+ Hướng của OC: hướng Bắc.

+ Hướng của OD: hướng Đông Bắc.

Để thể hiện toàn bộ Trái Đất thì giữa quả Địa Cầu và bản đồ, phương tiện nào thể hiện đúng hơn?

Hướng dẫn giải:

Liên hệ kiến thức trong SGK phần Tỉ lệ bản đồ.

Lời giải chi tiết:

Để thể hiện toàn bộ Trái Đất, giữa quả Địa Cầu và bản đồ, thì quả Địa Cầu sẽ thể hiện đúng hơn