Bài 8: Trung Quốc từ thời cổ đại đến thế kỉ VII – CD

Hình 8.1 Lược đồ Trung Quốc cổ đại

– Người Trung Quốc đã xây dựng nền văn minh đầu tiên ở lưu vực sông Hoàng Hà, sau đó mở rộng đến lưu vực sông Trường Giang (Dương Tử).

– Phù sa của hai con sông đã tạo nên đồng bằng Hoa Bắc, Hoa Trung và Hoa Nam rộng lớn, phì nhiêu, thuận lợi cho phát triển nông nghiệp.

– Tuy nhiên, lũ lụt do hai con sông đã gây ra nhiều khó khăn cho đời sống của người dân. Thượng nguồn của các dòng sông là vùng đất cao, có nhiều đồng cỏ nên chăn nuôi  đã phát triển từ rất sớm.

– Từ thế kỉ XXI đến thế kỉ III TCN, lịch sử Trung Quốc trải qua các triều đại Hạ Thương, Chu. Sau triều đại nhà Chu, Trung Quốc lại bị chia thành nhiều nước nhỏ. Trong đó, nước Tần có tiềm lực kinh tế và quân sự mạnh nhất, lần lượt tiêu diệt các đối thủ.

– Năm 221 TCN, Tần Thủy Hoàng đã thống nhất lãnh thổ, tự xưng hoàng đế. Nhà Tần chia cắt đất nước thành các quận, huyện, đặt các chức quan cai quản, lập ra triều đại phong kiến đầu tiên ở Trung Quốc.

– Để củng cố sự thống nhất đất nước, nhà Tần còn áp dụng chế độ đo lường, tiền tệ, chữ viết và pháp luật chung trên cả nước.

– Từ năm 206 TCN đến năm 618, các triều đại phong kiến phương Bắc đã thay nhau cầm quyền ở Trung Quốc lần lượt:

+ Nhà Hán (206TCN-220)

+ Thời Tam Quốc (Ngụy- Thục-Ngô) (220-280)

+ Nhà Tấn (280-420)

+ Thời Nam-Bắc triều (420-581)

+ Nhà Tùy (581- 618)

Thành tựu	Đặc điểm
Tư tưởng	Xuất hiện nhiều trường phái tư tưởng khác nhau như : Nho gia, đạo gia,… nhưng nổi bật với Nho gia nhấn mạnh tôn ti trật tự, bồn phận,…
Chữ viết	Người Trung Quốc dùng chữ tương hình được khắc trên mai rùa, xương thú, chuông và phổ biến là khắc trên tre và trúc.
Văn học, sử học	– Tác phẩm văn học cổ nhất là Kinh Thi. – bộ Sử kí của Tư Mã Thiên được coi là công trình sử học đồ sộ trong thời đại
Y học	Phát triển với nhiều cách chữa bệnh bằng thảo dược, bấm huyệt, châm cứu,…
Kĩ thuật	Nhiều phát minh quan trọng: đo động đất, kĩ thuật tơ lụa, kĩ thuật làm giấy,…
Kiến trúc và điêu khắc	Nhiều cung điện, đền, tháp,lăng tẩm,… tiêu biểu nhất là Vạn lí trường thành

Điều kiện tự nhiên tác động như thế nào đến sự hình thành nền văn minh Trung Quốc? Quá trình thống nhất và xác lập chế độ phong kiến ở Trung Quốc đã diễn ra như thế nào? Những thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Trung Quốc là gì?

Hướng dẫn giải:

Dựa vào nội dung SGK 

Lời giải chi tiết:

* Đất nước Trung Quốc là một đất nước vô cùng rộng lớn với những điều kiện tự nhiên đa dạng và phong phú. Cùng với hai con sông lớn là Hoàng Hà và Trường Giang và sự phát triển của kinh tế nên có sự xuất hiện sớm của nhà nước. Chính những yếu tố thuận lợi về điều kiện tự nhiên,con người mà người Trung Quốc đã tạo nên nền văn minh rực rỡ về chữ viết, tư tưởng, khoa học-kĩ thuật,…

* Quá trình thống nhất lãnh thổ và xác lập chế độ phong kiến ở Trung Quốc diễn ra: 

– Vào thiên niên thỉ II đến cuối thiên niên kỉ III TCN: nhà Hạ, Thương,  Chu thay nhau cầm quyền

– Đến thế kỉ VIII TCN thời Xuân Thu chiến quốc, các nước nổi dậy xâm chiếm lẫn nhau 

– Nửa sau thế kỉ III TCN, nhà Tần mạnh lên, và thống nhất Trung Quốc năm 221

 Sau khi được thống nhất, xã hội Trung Quốc phân hóa sâu sắc thành các giai cấp. quan hệ bóc lột địa tô của địa chủ với nông dân ngày càng chiếm địa vị thống trị.  Chế độ phong kiến được xác lập ở Trung Quốc.

* Những thành tựu tiêu biểu của văn minh Trung Quốc:

– Tư tưởng:  Nho, Phật, Đạo

-Chữ viết: chữ giáp cốt

– Sử học: sử kí Tư Mã Thiên

– Văn học: Kinh thi

– Kiến trúc: trường thành, cung điện

…..

Quan sát hình 8.1 và 8.2 và đọc thông tin, hãy nêu những đặc điểm về điều kiện tự nhiên của Trung Quốc cổ đại.

Hình 8.1 Lược đồ Trung Quốc cổ đại

Hình 8.2 Một đoạn Hoàng Hà

Hướng dẫn giải:

Quan sát hình 8.1 và 8.2 và đọc thông tin

Lời giải chi tiết:

– Những đặc điểm về điều kiện tự nhiên của Trung Quốc cổ đại:

+ Thuộc khu vực Đông Á; phía Đông giáp biển.

+ Có sự hiện diện của các dòng sông lớn: sông Hồng Hà, sông Trường Giang (còn gọi là sông Dương Tử).

+ Lưu vực sông Hoàng Hà và Trường Giang có nhiều đồng bằng phù sa rộng lớn, màu mỡ.

Câu 1

Quan sát lược đồ hình 8.3, hãy vẽ sơ đồ các mốc thời gian chủ yếu trong tiến trình Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Quốc.

Hình 8.3. Lược đồ quá trình thống nhất Trung Quốc của Tần Thủy Hoàng (thế kỉ III TCN)

Hướng dẫn giải:

Chú ý quan sát hình vẽ và thông tin

Lời giải chi tiết:

Sơ đồ tiến trình thống nhất Trung Quốc của Tần Thủy Hoàng:

Câu 2

Quan sát lược đồ hình 8.5 và cho biết xã hội phong kiến Trung Quốc dưới thời Tần Thủy Hoàng gồm những giai cấp chính nào?

Hình 8.5. Sơ đồ quá trình hình thành xã hội phong kiến ở Trung Quốc dưới thời Tần Thủy Hoàng

Hướng dẫn giải:

Quan sát lược đồ hình 8.5

Lời giải chi tiết:

Do sự phát triển của sản xuất, xã hội Trung Quốc cũng phân hóa sâu sắc thành hai giai cấp chính.  Các giai cấp mới phát triển là địa chủ và nông dân lĩnh canh. Quan hệ bóc lột địa tô của địa chủ và nông dân ngày càng chiếm địa vị thống trị. Chế độ phong kiến chính thức được xác lập ở Trung Quốc.

Dựa vào sơ đồ 8.6, em hãy kể tên các thời kì và các triều đại phong kiến Trung Quốc nhà Hán đến nhà Tùy.

Hình 8.6 Sơ đồ đường thời gian từ nhà Hán tới nhà Tùy

Hướng dẫn giải:

Quan sát lược đồ 8.6 hãy kể tên các thời kì và các triều đại phong kiến Trung Quốc nhà Hán đến nhà Tùy.

Lời giải chi tiết:

Tên các thời kì và các triều đại phong kiến Trung Quốc từ nhà Hán đến nhà Tùy:

– Các thời kì:

+ Thời tam quốc (Ngụy – Thục – Ngô) (220 – 280).

+ Thời Nam – Bắc triều (420 – 518).

– Các triều đại:

+ Nhà Hán (206 TCN – 220).

+ Nhà Tấn (280 – 420).

+ Nhà Tùy (518 – 618).

2.5. Một số thành tựu của văn minh Trung Quốc

Dựa vào các hình 8.7 đến 8.12 và đọc thông tin trong sách giáo khoa trang 39, 40, 41 hãy nêu những thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Trung Quốc.

Hướng dẫn giải:

Dựa vào các hình 8.7 đến 8.12 trong SGK và đọc thông tin trong sách giáo khoa trang 39, 40, 41

Lời giải chi tiết:

Một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Trung Quốc thời cổ đại.