Bài 2: Bản đồ. Một số lưới kinh, vĩ tuyến. Phương hướng trên bản đồ – KNTT

Bản đồ là hình vẽ thu nhỏ một phần hay toàn bộ bề mặt Trái Đất lên mặt phẳng trên cơ sở toán học, trên đó đối tượng địa lí được thể hiện bằng các kí hiệu bản đồ.

– Muốn vẽ được bản đồ, người ta phải chuyển bề mặt cong của Trái đất lên mặt phẳng thông qua các phép chiếu.

– Các phép chiếu sẽ cho ra các đường lưới kinh, vĩ tuyến có hình dạng khác nhau.

– Muốn xác định phương hướng trên bản đồ, chúng ta dựa vào các đường kinh tuyến và vĩ tuyến.

– Đầu trên của các kinh tuyến chỉ hướng bắc, đầu dưới chỉ hướng nam.

– Đầu bên trái của các vĩ tuyến chỉ hướng tây, đầu bên phải chỉ hướng đông.

– Trên một số bản đồ không có hệ thống kinh vĩ tuyến, người ta sẽ vẽ mũi tên chỉ hướng bắc, ta dựa vào đó để xác định phương hướng trên bản đồ.

1. Em hãy cho biết quả Địa Cầu và bản đồ có điểm gì giống và khác nhau.
2. Hãy nêu một số ví dụ cụ thể thể hiện vai trò của bản đồ trong học tập và đời sống.

Hướng dẫn giải:

Vận dụng kiến thức của bản thân kết hợp với thông tin trong mục 1 

Lời giải chi tiết:

1. Điểm giống và khác nhau giữa quả Địa Cầu và bản đồ

– Giống nhau: Đều mô phỏng thu nhỏ bề mặt Trái Đất theo một tỉ lệ nhất định.

– Khác nhau:

+ Quả Địa Cầu: Mô hình mô phỏng toàn bộ bề mặt Trái Đất. Các vùng đất được thể hiện không bị bóp méo về hình dạng và kích thước.

+ Bản đồ: Hình vẽ thu nhỏ một phần hay toàn bộ bề mặt Trái Đất lên mặt phẳng trên cơ sở toán học. Các vùng đất biểu hiện trên bản đồ đều có sự biến dạng nhất định so với hình dạng thực trên bề mặt Trái Đất.

2. Ví dụ thể hiện vai trò của bản đồ trong học tập và đời sống

– Trong học tập: Bản đồ là phương tiện để học sinh có thể trực quan hóa một số kiến thức, rèn luyện kĩ năng địa lí khi ở trên lớp cũng như ở nhà. 

Ví dụ: Thông qua bản đồ du lịch Việt Nam, học sinh biết được các trung tâm du lịch, điểm du lịch (tự nhiên và nhân văn),… trên cả nước.

– Trong cuộc sống: Bản đồ là phương tiện hữu ích được sử dụng hàng ngày. Ví dụ: dùng để chỉ đường (ứng dụng Google Map trên điện thoại thông minh), một số hoạt động kinh tế, quân sự,…

Quan sát hình 1, em hãy mô tả dạng lưới kinh, vĩ tuyến ở mỗi bản đồ.

Hướng dẫn giải:

Vận dụng kiến thức của bản thân kết hợp với thông tin trong mục 1 

Lời giải chi tiết:

– Hình a: Lưới kinh, vĩ tuyến của phép chiếu hình nón

+ Kinh tuyến là chùm đường thẳng giao nhau tại đỉnh nón.

+ Vĩ tuyến là các cung tròn đồng tâm, có tâm là đỉnh hình nón.

-Hình b: Lưới kinh, vĩ tuyến của phép chiếu hình trụ

+ Kinh tuyến là các đường thẳng song song thẳng đứng cách đều.

+ Vĩ tuyến là các đường thẳng song song cách đều nằm vuông góc với kinh tuyến.

Dựa vào bản đồ Việt Nam trong Đông Nam Á ở trang 101, em hãy xác định hướng đi từ Hà Nội đến các địa điểm: Băng Cốc, Ma-ni-la, Xin-ga-po.

Hướng dẫn giải:

Vận dụng kiến thức của bản thân kết hợp với thông tin trong mục 1 

Lời giải chi tiết:

– Hướng đi từ Hà Nội đến Băng Cốc: Hướng tây nam

– Hướng đi từ Hà Nội đến Ma-ni-la: Hướng đông nam

– Hướng đi từ Hà Nội đến Xin-ga-po: Hướng nam