Bài 21: Vùng đất phía Nam từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI – LS&ĐL 7 – CT

Hình 21.1. Sông Gianh (Quảng Bình)

– Từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI, trên vùng đất thuộc Vương quốc Chăm-pa, chiến tranh thường xuyên xảy ra giữa Chăm-pa với hai nước láng giềng là Cam-pu-chia và Đại Việt. Năm 1069, vào thời Lý, sau một cuộc chiến, vua Chăm-pa đã nhường lại ba châu là Bố Chính, Địa Lý (Quảng Bình) và Ma Linh (phía bắc tỉnh Quảng Trị) cho Đại Việt. Từ năm 1113 đến năm 1220, chiến tranh giữa Chăm-pa và Cam-pu-chia kéo dài hơn 100 năm, trong đó có hai lần Cam-pu-chia chiếm đóng kinh đô của Chăm-pa lúc bấy giờ là Vi-giay-a (Viaya, Bình Định).

– Cuối thế kỉ XIII, Chăm-pa cùng với Đại Việt kháng chiến chống quân Mông Nguyên và thiết lập mối quan hệ hòa hiếu. Năm 1306, vua Chăm-pa là Chế Mân kết hôn với công chúa Huyền Trân của Đại Việt. Chế Mân đã cắt châu Ô, châu Ri (phía nam Quảng Trị và Thừa Thiên Huế) làm sính lễ. Năm 1307, châu Ô, châu Rí đổi tên thành châu Thuận, châu Hóa.

– Nửa sau thế kỉ XIV đến cuối thế kỉ XV, những xung đột giữa hai nhà nước phong kiến Chăm-pa và Đại Việt lại tái diễn, dẫn đến sự sáp nhập dần các vùng Chiêm Động (Quảng Nam), Cổ Luỹ (Quảng Ngãi) và Vi-giay-a (Bình Định) vào Đại Việt. Lãnh thổ Chăm-pa bị thu hẹp dần, chỉ còn từ phía nam đèo Cả đến sông Dinh (Bình Thuận).

– Từ lưu vực sông Đồng Nai trở vào không có dấu chân người.

– Vào thế kỉ VII, Vương quốc Phù Nam suy yếu và bị Chân Lạp xâm chiếm.

– Vào thời kì Ăng-co, triều đình chỉ tập trung phát triển vương quốc ở khu vực Biển Hồ

Hình 21.2. Lễ hội đền Huyền Trân công chúa (Thừa Thiên Huế)

Hình 21.3. Núi Đá Bia – ranh giới phía nam của nước Đại Việt cuối thế kỉ XV, đầu thế kỉ XVI (nay thuộc tỉnh Phú Yên)

– Việc trồng lúa vẫn tiếp tục giữ vai trò nuôi sống dân Chăm-pa và những lớp dân di cư từ Đại Việt vào phía nam sau thế kì X. Một số nghề thủ công vẫn được duy trì và phát triển như làm đồ gốm và dệt vải, đóng thuyền, … Bên cạnh đó, các cộng đồng cư dân ven biển còn buôn bán sản vật, trao đổi hàng hoá với thương nhân nước ngoài.

– Từ thể kỉ XI đến thế kỉ XV, triểu đình phong kiến Đại Việt đã tổ chức nhiều đợt di dân vào vùng đất phía Nam.

– Từ Quảng Bình đến Phú Yên, người Việt và người Chăm cùng sinh sống hoà thuận, tạo nên những cộng đồng cư dân mới, hoà nhập về văn hoá. Đời sống yên bình nên dân số tăng nhanh vào thế kỉ XV.

– Khi đến cư trú ở vùng đất mới, người Việt tôn trọng và tiếp thu tín ngưỡng của người Chăm. Nhiều phong tục độc đáo thể hiện sự hoà nhập giữa hai nền văn hoá xuất hiện. Nhiều đền, tháp Chăm trở thành nơi thờ cúng chung của cả người Việt và người Chăm.

Hình 21.6. Hình ảnh những con thuyền của người Chăm khắc trên tường ở đền Ăng-co Vát (Cam-pu-chia, thế kỉ XII)

Hình 21.9. Tháp Nhạn (Phú Yên, thế kỉ XI)

Câu 1: Nhờ đâu mà nghề đánh bắt cá vẫn được duy trì và phát triển?

Hướng dẫn giải

Nhờ biển khơi và kĩ thuật đóng thuyền nên nghề đánh bắt cá phát triển từ trước thế kỉ X, vẫn tiếp tục là một ngành kinh tế quan trọng của dân cư trong thời kì này.

Câu 2: Hoàn thành các mốc thời gian sau:

Năm _______, vua Chăm-pa là Chế Mân kết hôn với công chúa Huyền Trân của Đại Việt.

Năm _______, châu Ô, châu Rí đổi tên thành châu Thuận, châu Hóa.

Hướng dẫn giải

Năm 1306, vua Chăm-pa là Chế Mân kết hôn với công chúa Huyền Trân của Đại Việt.

Năm 1307, châu Ô, châu Rí đổi tên thành châu Thuận, châu Hóa.