Trong lòng mẹ – Toán 6 – CD

a. Tác giả và tác phẩm:

* Tác giả:

– Nguyên Hồng (1918 – 1982), tên khai sinh là Nguyễn Nguyên Hồng, quê ở thành phố Nam Định.

– Tuổi thÆ¡ của Nguyên Hồng phải trải qua nhiều cay đắng, bất hạnh: thiếu thốn không chỉ về vật chất mà còn về tình cảm gia đình.

– Trước cách mạng, ông sống chủ yếu ở Hải Phòng, trong một xóm lao động nghèo.

– Ngay từ tác phẩm đầu tay, ông đã hướng ngòi bút của mình vào những con người nghèo khổ. Ông được nhận định rằng ông là nhà văn của phụ nữ và trẻ em.

– Sau cách mạng, ông tiếp tục sáng tác bền bỉ. Các tác phẩm của ông thuộc nhiều thể loại khác nhau: tiểu thuyết, kí, thÆ¡ và nổi bật nhất là tiểu thuyết sá»­ thi nhiều tập.

– Một số tác phẩm tiêu biểu:

• Tiểu thuyết: Bỉ vỏ (1938), Cuộc sống (1942), Sóng gầm (1961), Cá»­a biển (bộ tiểu thuyết 4 tập: 1961, 1967, 1973, 1976)…
• Truyện: Hai dòng sữa (truyện ngắn, 1943), Vá»±c thẳm (truyện vừa, 1944), Miếng bánh (truyện ngắn, 1945)…
• Hồi ký: Những ngày thÆ¡ ấu (đăng báo lần đầu năm 1938, xuất bản năm 1940), Một tuổi thÆ¡ văn (1973), Những nhân vật ấy đã sống với tôi (1978)…
• Bộ tiểu thuyết lịch sá»­: Núi rừng Yên Thế (gồm nhiều tập, đang được nhà văn viết dở).

* Tác phẩm:

– Hoàn cảnh sáng tác: Đoạn trích “Trong lòng mẹ” được rút từ chÆ°Æ¡ng IV của cuốn hồi ký “Những ngày thÆ¡ ấu”. Tác phẩm gồm 9 chÆ°Æ¡ng, được đăng báo lần đầu năm 1938, được in thành sách năm 1940.

b. Tìm hiểu về thể kí:

– Kí là một loại văn xuôi thường ghi lại sá»± việc và con người một cách xác thá»±c.

– Hồi kí là một thể của kí dùng để ghi chép lại những sá»± việc, những quan sát, nhận xét và tâm trạng có thá»±c mà tác giả đã trải qua.

– Du kí là một thể của kí dùng để ghi lại những điều đã chứng kiến trong một chuyến đi diễn ra chÆ°a lâu của bản thân tới một miền đất khác.

– Tính chất xác thá»±c của sá»± việc mà kí ghi chép được thể hiện qua một hoặc nhiều yếu tố cụ thể nhÆ° thời gian (ngày, tháng, năm…); địa điểm diễn ra sá»± việc; sá»± có mặt của người khác nhÆ° người thân trong gia đình, bạn bè… cùng tham gia vào một sá»± việc. Người kể trong kí thường kể theo ngôi thứ nhất.

c. Tìm hiểu từ khó:

– Bóng đèn: Bóng thủy tinh của đèn thắp bằng dầu hỏa.

– Mợ: Mẹ (dùng để xÆ°ng hô trong một số gia đình).

– Cậu: Bố (dùng để xÆ°ng hô trong một số gia đình).

– Xe kéo: Xe do người kéo.

d. Tóm tắt truyện Trong lòng mẹ:

Sau khi bố mất, mẹ phải đi làm ăn xa tận Thanh Hóa, Hồng phải sống cùng bà cô độc ác. Một hôm, bà cô gọi Hồng lại và hỏi cậu có muốn được đi thăm mẹ. Hiểu được bà cô muốn gieo rắc vào đầu mình những hoài nghi để rồi “ruồng rẫy, căm ghét mẹ”, Hồng từ chối. Mặc dù vậy, bà cô vẫn tiếp tục kể cho cậu nghe về chuyện có người nhìn thấy mẹ Hồng ở Thanh Hóa và đã có em bé. Điều đó khiến cậu cảm thấy xót xa và căm ghét những hủ tục đã khiến mẹ phải xa rời anh em mình. Đến ngày giỗ đầu của bố, mẹ Hồng trở về khiến cậu vô cùng hạnh phúc khi được ngồi trong lòng mẹ, cảm nhận hơi thở quen thuộc của mẹ.

e. Bố cục: 

– Gồm 2 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “và mày cÅ©ng phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?”. Cuộc đối thoại giữa Hồng và bà cô.
• Phần 2. Còn lại. Cuộc gặp gỡ cảm động của Hồng và mẹ.

a. Cuộc đối thoại giữa Hồng và bà cô:

* Hoàn cảnh:

– Gần đến ngày giỗ đầu của cha Hồng nhÆ°ng mẹ vẫn chÆ°a về.

– Một hôm, bà cô gọi Hồng lại và hỏi chuyện.

* Nội dung cuộc đối thoại:

– Bà cô hỏi Hồng có muốn vào Thanh Hóa thăm mẹ không. NhÆ°ng thá»±c chất là muốn reo rắt những ý nghÄ© cay nghiệt về mẹ vào đầu Hồng.

– Phản ứng của cậu bé Hồng:

• NghÄ© đến hình ảnh người mẹ đã định trả lời rằng “có”.
• NhÆ°ng hiểu được ý định của bà cô: “muốn gieo giắc những hoài nghi để tôi khinh miệt…”

=> Nhân vật Hồng hiện lên là một cậu bé nhạy cảm, yêu thương mẹ.

– Những câu nói tưởng nhÆ° quan tâm nhÆ°ng thá»±c chất là mỉa mai:

• Mợ mày phát tài lắm có nhÆ° dạo trước đâu?
• Mày dại quá, cứ vào đi, tao cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sá»­a và thăm em bé nữa chứ.
• Kể lại câu chuyện người ta nhìn thấy mẹ Hồng.

=> Một người thân mà lại độc ác, cay nghiệt khi muốn gieo giắt những điều xấu xa vào đầu cháu.

– Tâm trạng của Hồng khi nghe chuyện của bà cô:

• Lòng thắt lại, khóe mắt cay cay.
• Nghe thấy hai từ “em bé” xoắn lấy tâm can cậu.
• Căm ghét những hủ tục khiến mẹ phải rời xa anh em mình.

=> Những lời nói cay độc chỉ khiến Hồng càng thương mẹ hơn.

b. Cuộc gặp gỡ cảm động của Hồng và mẹ:

– Hoàn cảnh: Ngày giỗ đầu của thầy, Hồng ở trường về thì nhìn thấy một bóng người quen thuộc. Hồng chạy theo gọi “Mợ Æ¡i…”

– Cuộc gặp gỡ:

• Khóc sụt sùi khi nhìn thấy mẹ.
• Ngồi trên xe, áp đùi vào đùi mẹ, đầu ngả vào cánh tay mẹ, cảm nhận được hÆ¡i thở quen thuộc của mẹ.
• Ước mong bé lại để có thể áp mặt vào bầu sữa nóng của mẹ, mÆ¡n man khuôn mặt mẹ từ trán xuống cằm.

=> Sự ngạc nhiên xen lẫn cảm xúc vui mừng, cuối cùng sau bao nhiêu ngày xa cách Hồng cũng được gặp lại mẹ. Tình mẫu tử thiêng liêng không có điều gì chia cắt được.

– Về nội dung: Đoạn trích Trong lòng mẹ Ä‘ã kể lại một cách chân thá»±c và cảm động những cay đắng, tủi cá»±c cùng tình yêu thÆ°Æ¡ng cháy bỏng của nhà văn thời thÆ¡ ấu đối với người mẹ bất hạnh.

– Về nghệ thuật:

+ Thể loại hồi kí với lối văn uyển chuyển, tài tình, xúc động.

+ Biện pháp tu từ: so sánh.

+ Nghệ thuật tự sự và xây dựng nhân vật thành công.

Bài tập: Em hãy viết một đoạn văn ngắn nêu cảm nhận của em về văn bản Trong lòng mẹ của tác giả Nguyên Hồng.

a. Hướng dẫn giải:

– Nội dung: Đoạn trích khắc họa chân thá»±c những cay đắng, tủi cá»±c của nhà văn khi còn thÆ¡ ấu. Đồng thời tác giả cÅ©ng muốn khẳng định tình yêu thÆ°Æ¡ng sâu nặng với người mẹ bất hạnh.

– Nghệ thuật: Hình ảnh chân thá»±c, lời văn nhẹ nhàng, kết hợp tá»± sá»±, miêu tả và biểu cảm…

– Cảm nhận: Đồng cảm trước tâm trạng của nhân vật tôi, cảm động trước tình mẫu tá»­ thiêng liêng…

b. Lời giải chi tiết:

Em đã đọc rất nhiều câu chuyện cảm động nghẹn ngào nhÆ°ng khắc khoải trong em đến tận giờ là câu chuyện về chú bé Hồng trong tác phẩm Trong lòng mẹ của nhà văn Nguyên Hồng, nhẹ nhàng mà sâu lắng, văn Nguyên Hồng từ từ rót vào trái tim người đọc nhÆ° dòng nước sống mát lành. Nguyên Hồng là thế, tá»± kể về cuộc đời của mình, để từ đó cảm xúc được đẩy lên một cách chân thá»±c nhất. Ta sẽ tìm được dấu ấn ấy trong đoạn trích “Trong lòng mẹ” Tập hồi kí “Những ngày thÆ¡ ấu” được viết năm 1938, và xuất bản năm 1940. Đó là câu chuyện về cậu bé Hồng, hay cÅ©ng của chính nhà văn. Hồng là cậu bé phải chịu cảnh éo le, đáng thÆ°Æ¡ng: là kết quả của một cuộc hôn nhân tan vỡ, bố mất, mẹ bỏ đi nÆ¡i xứ người, Hồng sống trong cảnh lạnh lùng của gia đình bên nội. Em bị tiêm vào đầu những hủ tục, định kiến về chính người mẹ của em, để em đạp đổ đi tình yêu thÆ°Æ¡ng của mình. Ở chÆ°Æ¡ng IV- “Trong lòng mẹ”, ta có thể thấy sá»± cay nghiệt ấy qua lời nói của bà cô. Hoàn cảnh ấy làm em vừa đáng thÆ°Æ¡ng lại vừa đáng quý, vì em vẫn giữ vẹn nguyên tình thÆ°Æ¡ng dành cho mẹ. ÄÆ°á»£c gặp mẹ là niềm hạnh phúc lớn lao, là niềm vui khôn xiết. Được sà vào lòng mẹ, bé Hồng mừng đến nỗi quên hết mọi thứ trên đời. Những lời thăm hỏi giữa hai mẹ con chỉ còn là một chuỗi âm thanh hạnh phúc, bé Hồng không thể nhớ đó là những câu gì, chuyện gì. Bao trùm tâm trí bé là nỗi vui sướng khôn xiết. Phải thÆ°Æ¡ng nhớ mẹ, yêu quý mẹ, thèm khát được gần mẹ đến chừng nào thì bé Hồng mới cảm thấy sung sướng tột đỉnh khi được ôm ấp trong vòng tay dịu hiền của mẹ sau bao ngày xa cách. Tình thÆ°Æ¡ng yêu mẹ là nét nổi bật trong tâm hồn bé Hồng. Tình thÆ°Æ¡ng mẹ đã giúp bé Hồng có cách nhìn xác thá»±c về con người và cuộc đời. Cho dù cảnh ngộ có éo le đốn mấy thì tình mẫu tá»­ thiêng liêng vẫn không thể phai mờ. Chúng ta càng thêm thông cảm và quý mến bé Hồng, từ đó càng trân trọng tình mẫu tá»­.