Tóm tắt lý thuyết
Sơ đồ tổng quát ôn tập về virus và ứng dụng của virus
1.1. Virus và ứng dụng của virus
– Virus: Là thực thể chưa có cấu tạo tế bào, có kích thước siêu hiểu vi, sống kí sinh nội bào bắt buộc.
– Khái niệm:
+ Lõi nucleic acid: DNA hoặc RNA
+ Lớp vỏ: vỏ capsid được cấu tạo từ các đơn vị protein là capsomer. Ngoài ra, một số virus còn có lớp vỏ ngoài
– Phân loại:
+ Virus trần, virus có vỏ.
+ Virus có cấu trúc khối, xoắn, cầu và hỗn hợp.
– Quá trình nhân lên trong tế bảo vật chủ:
+ Trải qua các giai đoạn: hấp phụ, xâm nhập, tổng hợp, lắp ráp và phóng thích.
+ Quá trình nhân lên có thể dẫn đến sự phá vỡ và làm chết tế bào (chu trình tiềm tan) hoặc hệ gene của virus cài xen vào hệ gene của vật chủ và không làm chết tế bào (chu trình tiềm tan)
– Cơ chế gây bệnh của virus: Sự nhân lên và lây lan của virus làm cho tế bào bị chết, mô bị tổn thương, dẫn đến nhiễm trùng cấp tính, mãn tính, thậm chí dẫn đến tử vong.
– Ứng dụng virus trong thực tiễn:
+ Sản xuất chế phẩm sinh học (insulin, interferon,…).
+ Trong y học (chữa bệnh, phòng chống virus,..).
+ Trong nông nghiệp (thuốc trừ sâu virus, tạo giống cây trồng kháng bệnh, chịu hạn,…).
– Phương thức lây truyền:
+ Truyền ngang (từ cá thể này sang cá thể khác).
+ Truyền dọc (từ mẹ sang con).
– Phòng tránh sự lây lan của virus:
+ Tăng cường sức khoẻ, khả năng tự phòng chống virus của người, động vật và thực vật.
+ Tìm hiểu triệu chứng, cơ chế lây lan để có biện pháp xử lí phù hợp.
+ Cách li kịp thời các cá thể bị bệnh ra khỏi quần thể.
+ Giữ gìn vệ sinh môi trường sống sạch sẽ.
– Biến thể của virus
+ Cơ chế: do đột biến gen.
+ Hậu quả: lây nhiễm nhanh, vaccine hiện tại không còn tác dụng.
Bài tập minh họa
Bài 1.
Hãy trình bày các biện pháp phòng chống lây truyền virus qua đường hô hấp, tiêu hoá, tiếp xúc và từ mẹ sang con.
Phương pháp giải:
– Để phòng chống các bệnh do virus gây ra đối với con người t, chúng ta có thể thực hiện các biện pháp như sau: kiểm tra sức khỏe định kì cho người và động vật, tiêm vaccine đầy đủ theo quy định (nếu đã có vaccine), giữ gìn vệ sinh cá nhân và nơi ở, chuồng trại sạch sẽ,… Ngoài ra, đối với các bệnh có con đường lây nhiễm khác nhau thì có cách phòng chống khác nhau.
Lời giải chi tiết:
– Các biện pháp phòng chống lây truyền virus qua đường hô hấp:
+ Đeo khẩu trang thường xuyên nơi công cộng, nơi tập trung đông người,…;
+ Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn tay, giữ vệ sinh nhà cửa và các vật dụng sạch sẽ;
+ Giữ khoảng cách khi tiếp xúc với người khác;
+ Thực hiện khai báo y tế theo quy định,…
– Các biện pháp phòng chống lây truyền virus qua đường tiêu hoá:
+ Thực hiện ăn uống hợp vệ sinh, ăn chín uống sôi;
+ Không dùng chung bát, đũa, ly uống nước,… với người khác.
– Các biện pháp phòng chống lây truyền virus qua đường tình dục, máu, dùng chung các đồ vật hằng ngày:
+Sống lành mạnh, tránh xa các tệ nạn xã hội; tiệt trùng các dụng cụ y tế, không dùng chung bơm, kim tiêm;
+ Tránh tiếp xúc với các động vật truyền bệnh; khử trùng các đồ dùng hằng ngày;…
– Các biện pháp phòng chống lây truyền virus qua con đường từ mẹ sang con:
+ Tiêm vaccine đầy đủ trước khi mang thai;
+ Nếu mẹ bị nhiễm virus thì cần chữa khỏi trước khi sinh con;..
Bài 2.
Hãy kể tên các loại vaccine virus được sản xuất nhờ công nghệ tái tổ hợp.
Phương pháp giải:
Vaccine virus được sản xuất nhờ công nghệ tái tổ hợp là những vaccine được sản xuất bằng cách lấy đoạn gene của virus vô hại hoặc giảm độc lực chèn vào gene của vi khuẩn.
Lời giải chi tiết:
Vaccine viêm gan B, vaccine Covid 19 (vaccine Nano Covax), vaccine não mô cầu nhóm B,…
Trả lời