1. Tóm tắt lý thuyết
1.1. Hiệu điện thế giữa 2 đầu dụng cụ dùng điện
– Trong một mạch điện kín, hiệu điện thế giữa hai đầu vật dẫn tạo ra dòng điện chạy qua vật dẫn đó.
– Đối với một vật dẫn nhất định (bóng đèn, nồi cơm điện, bàn là điện…) nếu hiệu điện thế giữa hai đầu vật dẫn càng lớn thì cường độ dòng điện chạy qua vật dẫn đó càng lớn.
– Số vôn ghi trên mỗi dụng cụ dùng điện cho biết giá trị hiệu điện thế định mức của dụng cụ đó. Hiệu điện thế định mức là hiệu điện thế lớn nhất mà dụng cụ đó có thể chịu đựng được.
Lưu ý
- Khi hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn bằng 0 thì không có dòng điện chạy qua nó.
- Giữa hai đầu các cực của nguồn điện dù khi mạch hở hay mạch kín đều có hiệu điện thế.
- Mỗi dụng cụ điện sẽ hoạt động bình thường khi hiệu điện thế sử dụng đúng bằng hiệu điện thế định mức của nó.
- Nếu hiệu điện thế sử dụng lớn hơn hiệu điện thế định mức thì dụng cụ điện sẽ hỏng.
- Nếu hiệu điện thế sử dụng nhỏ hơn hiệu điện thế định mức, đối với các dụng cụ hoạt động dựa trên tác dụng nhiệt của dòng điện như bóng đèn có dây tóc, bàn là, bếp điện… vẫn có thể hoạt động nhưng yếu hơn bình thường; còn đối với các dụng cụ điện như: quạt điện, máy bơm nước, tủ lạnh, tivi, máy vi tính… có thể bị hư hỏng. Vì vậy người ta thường dùng một dụng cụ gọi là ổn áp có tác dụng điều chỉnh để luôn có hiệu điện đế bằng hiệu điện thế định mức.
1.2. Sự tương tự giữa hiệu điện thế và sự chênh lệch mực nước
-
Khi có sự chênh lệch mực nước giữa hai điểm A và B thì có dòng nước chảy từ A đến B.
-
Khi có hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn thì có dòng điện chạy qua bóng đèn.
-
Máy bơm nước tạo ra sự chênh lệch mức nước tương tự như nguồn điện tạo ra hiệu điện thế
2. Bài tập minh họa
Câu 1: Một bóng đèn có ghi 2,5 V. Hỏi có thể mắc đèn này vào hiệu điện thế là bao nhiêu để nó không bị hỏng?
Hướng dẫn giải
Để bóng đèn 2,5V sáng bình thường và không bị hỏng ta mắc bóng đèn vào hiệu điện thế 2,5V.
Câu 2: Quan sát thí nghiệm về hiệu điện thế khi bóng đèn chưa được mắc vào mạch điện và khi bóng đèn đã được mắc vào mạch điện.
Quan sát số chỉ của vôn kế. Nêu nhận xét về hiệu điện thế giữa hai dầu bóng đèn khi chưa mắc vào mạch.
Hướng dẫn giải
Vôn kế luôn chỉ số 0 khi bóng đèn chưa mắc vào mạch điện.
3. Luyện tập
3.1. Bài tập tự luận
Câu 1: Vôn kế trong sơ đồ nào trong hình 26.5 có số chỉ khác không?
Câu 2: Đối với một bóng đèn nhất định, nếu hiệu điện thế đặt vào hai đầu bóng đèn tăng thì cường độ dòng điện qua bóng thay đổi như thế nào?
Câu 3: Cho mạch điện như sơ đồ hình bên dưới. Biết rằng khi công tắc đóng, đèn sáng. Hỏi khi công tắc ngắt thì giữa hai điểm nào có hiệu điện thế (khác không)?
3.2. Bài tập trắc nghiệm
Câu 1: Để hình thành khái niệm mở đầu bằng phương pháp tượng tự, ở bài học các em đã thấy tác giả so sánh hiệu điện thế với sự chệnh lệch mức nước. Dựa vào đó hãy cho biết cực âm (-) của nguồn điện có thể so sánh với điều nào sau đây?
A. Mức nước cao
B. Máy bơm nước
C. Dòng nước
D. Mức nước thấp
Câu 2: Biết cường độ dòng điện định mức của một bếp điện là 4,5A. Cho các dòng điện có các cường độ sau đây chạy qua bếp, hỏi trường hợp nào dây may so của bếp sẽ đứt?
A. 4,5A B. 4,3A C. 3,8A D. 5,5A
Câu 3: Phát biểu nào dưới đây chưa chính xác?
A. Cường độ dòng điện càng lớn thì đèn càng sáng.
B. Độ sáng của đèn phụ thuộc vào cường độ dòng điện.
C. Cường độ dòng điện quá nhỏ thì đèn không sáng.
D. Đèn không sáng có nghĩa là cường độ dòng điện bằng không.
Câu 4: Con số 220V ghi trên một bóng đèn có nghĩa nào dưới đây?
A. Giữa hai đầu bóng đèn luôn có hiệu điện thế là 220V.
B. Đèn chỉ sáng khi hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn là 220V.
C. Bóng đèn đó có thể tạo ra được một hiệu điện thế là 220V.
D. Để đèn sáng bình thường thì hiệu điện thế ở hai đầu bóng đèn phải là 220V.
4. Kết luận
Qua bài giảng Hiệu điện thế giữa hai đầu dụng cụ điện này, các em cần hoàn thành 1 số mục tiêu mà bài đưa ra như:
-
Nêu đươc khi có hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn thi có dòng điện chạy qua bóng đèn.
-
Nêu được rằng môt dụng cụ điện sẽ hoạt động bình thường khi sử dụng đúng với hiệu điện thế định mức được ghi trên dụng cụ đó.
-
Sử dụng được ampe kế để đo cường độ dòng điện, vôn kế để đo hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn trong mạch điện kín.