Bài 31: Thực hành chứng minh thân vận chuyển nước và lá thoát hơi nước - KHTN7 - CT

Tóm tắt lý thuyết

1.1. Chuẩn bị

– Dụng cụ: Cốc thuỷ tinh, giấy thấm, băng keo trong, máy sấy, dao mổ, đồng hồ bấm giờ, đũa thuỷ tinh, đĩa petri, kính lúp.

– Hoá chất: Nước cất, màu thực phẩm hay mực viết màu tím, cobalt chloride 5% (CoCl₂), lọ calcium chloride (CaCl₂) khô.

– Mẫu vật: Cành hoa (huệ, hồng trắng, cúc trắng, …), một cây bất kì còn nguyên lá.

1.2. Cách tiến hành

a. Thí nghiệm chứng minh thân vận chuyển nước

– Bước 1: Cho nước vào hai cốc thuỷ tinh có đánh số 1 và 2. Sau đó, cho màu thực phẩm (hay mực viết) vào cả hai cốc, khuấy đều để tạo thành dung dịch màu.

– Bước 2: Cắm vào mỗi gốc dung dịch màu 1-2 cánh hoa (đã được cắt chéo, ngắn khoảng 10 – 15 cm). Để hai cốc vào chỗ thoáng khoảng 60 – 90 phút.

– Bước 3:

+ Cốc 1: Cắt dần cành hoa từ trên xuống bằng dao mổ, dùng kính lúp để quan sát lát cắt và xác định vị trí của dung dịch màu

+ Cốc 2: Quan sát sự thay đổi màu của cánh hoa.

b. Thí nghiệm chứng minh lá thoát hơi nước

– Bước 1: Chuẩn bị giấy tẩm dung dịch CoCl2

+ Dùng kéo cắt giấy thấm thành những miếng nhỏ hình chữ nhật có kích thước 1 cm x 2 cm (Hình 31.4a).

Hình 31.4. Chuẩn bị giấy tẩm dung dịch CoCl2

+ Ngâm các mảnh giấy thấm trong dung dịch CoCl2, khoảng 25 – 30 phút cho mảnh giấy thấm đều CoCl2, lúc này giấy có màu hồng (Hình 31.4b).

+ Sấy các mảnh giấy thấm bằng máy sấy đến lúc khô, lúc này giấy sẽ chuyển màu xanh da trời. Sau đó cho các mảnh giấy này vào lọ CaCl₂ (Hình 31.5).

Hình 31.5. Sấy khô giấy thấm và cho vào lọ CaCl2

– Bước 2: Đặt vào mỗi mặt lá một mảnh giấy thấm đã tẩm dung dịch CoCl2, theo hết chiều ngang của lá và dùng băng keo trong dán đè lên mảnh giấy để tạo một hệ thống kín (Hình 31.6).

Hình 31.6. Dán giấy thấm lên lá cây

Lưu ý: Khi kẹp giấy thấm nên cùng làm trên một lá hoặc các lá có độ tuổi tương đương để đảm bảo tính chính xác.

– Bước 3: Quan sát và giải thích sự chuyển màu của giấy thấm sau 20 phút.

1.3. Báo cáo kết quả thực hành

– Viết và trình bày báo cáo theo mẫu

STT	Nội dung	Gợi ý
1	Câu hỏi nghiên cứu	1. Chứng minh thân vận chuyển nước. 2. Chứng minh lá thoát hơi nước.
2	Giả thuyết nghiên cứu	1. Nước được vận chuyển từ rễ lên thân và lá. 2. Ở lá diễn ra quá trình thoát hơi nước.
3	Kế hoạch thực hiện	Tuỳ từng nhóm HS, có thể thiết kế bản thực hiện và theo dõi thực hành theo gợi ý sau: – Trước buổi thực hành: + Chuẩn bị dụng cụ, mẫu vật thí nghiệm + Phân công nhiệm vụ Ví dụ: HS A: Chuẩn bị chậu cây thí nghiệm; HS B: Chuẩn bị hoa hồng trắng (cúc trắng); HS C: Chuẩn bị giấy tẩm dung dịch CoCl₂. + Cách tiến hành thí nghiệm + Theo dõi, kiểm tra mẫu thí nghiệm – Trong buổi thực hành: + Kiểm chứng kết quả thí nghiệm + Trả lời các câu hỏi thí nghiệm + Viết báo cáo.
4	Kết quả thực hiện	Thí nghiệm 1: – Kết quả: + Dùng dao cắt những lát chéo ở thân cành thứ nhất, dùng kính lúp quan sát thấy ở phần mạch dẫn của thân bị nhuộm màu. + Ở cành thứ hai, cánh hoa trắng ban đầu có hiện tượng chuyển màu giống với màu cốc nước màu. – Giải thích: Nhờ các mạch gỗ trong thân, nước được vận chuyển từ thân lên lá, hoa. Thí nghiệm 2: – Kết quả: Sau 20 phút quan sát thấy mảnh giấy từ màu xanh da trời chuyển dần sang màu hồng. Trong đó, mảnh giấy kẹp ở mặt dưới của lá có tốc độ chuyển màu hồng nhanh hơn mảnh giấy kẹp ở mặt trên của lá. – Giải thích: + Giấy tẩm CoCl₂ khi ướt có màu hồng, khi khô có màu xanh sáng. Giấy CoCl₂ kẹp ở hai mặt của lá đều chuyển sang màu hồng chứng tỏ có sự thoát hơi nước ở cả hai mặt của lá (hơi nước thoát ra làm ẩm giấy tẩm CoCl₂ khiến giấy tẩm CoCl₂ chuyển sang màu hồng). + Tốc độ chuyển màu hồng của giấy tẩm CoCl₂ kẹp ở mặt dưới của lá nhanh hơn vì: Khí khổng của lá phân bố cả ở hai mặt nhưng chủ yếu ở mặt dưới, mà sự thoát hơi nước của cây chủ yếu là qua khí khổng. Do đó, quá trình thoát hơi nước ở mặt dưới lá mạnh hơn mặt trên lá rất nhiều nên thời gian giấy tẩm CoCl₂ kẹp ở mặt dưới của lá chuyển sang màu hồng nhanh hơn.
5	Kết luận	– Thân cây có vai trò vận chuyển nước. – Lá cây có vai trò thoát hơi nước.