Tóm tắt lý thuyết
1.1. Lịch sử khám phá và nghiên cứu châu Nam Cực
– Năm 1820: nhà hàng hải Bê-linh-hao-den và La-da-rép phát hiện ra lục địa Nam Cực.
– Năm 1900: nhà thám hiểm Boóc-rơ-grê-vim đặt chân tới lục địa Nam Cực.
– Năm 14/12/1911: nhà thám hiểm A-mun-sen và đồng đội là những người đầu tiên tới được điểm cực Nam.
– Năm 1957: việc nghiên cứu châu Nam Cực được xúc tiến mạnh mẽ.
Hình 1. Một trạm nghiên cứu ở châu Nam Cực
1.2. Vị trí địa lí
– Châu Nam Cực gồm lục địa Nam Cực và các đảo ven lục địa, tổng diện tích hơn 14 triệu km2 (đứng thứ tư trong các châu lục trên thế giới).
– Đại bộ phận diện tích của lục địa Nam Cục nằm trong phạm vi phía nam của vòng cực Nam. Châu Nam Cực được bao bọc bởi đại dương và nằm cách xa với các châu lục khác.
Hình 2. Bản đồ châu Nam Cực
1.3. Đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên
a) Đặc điểm tự nhiên
– Về địa hình: toàn châu lục được coi là cao nguyên băng khổng lồ, 98% bề mặt bị phủ bởi lớp băng dày trung bình trên 1 720m, độ cao trung bình lên tới 2 040m, tương đối bằng phẳng do phủ lớp băng dày.
– Về khí hậu: lạnh và khô nhất thế giới, nhiệt độ luôn âm, không bao giờ vượt quá 0oC, thấp nhất là -94,5oC năm 1967. Lượng mưa và tuyết rơi thấp, ven biển dưới 200mm/năm, sâu trong lục địa thấp hơn nhiều. Do lạnh nên ở đây có khí áp cao, gió thổi với vận tốc cao khoảng 60km/h, gió bão nhiều nhất thế giới.
– Về sinh vật: nghèo nàn, đây gần như là một hoang mạc lạnh, không có thực vật và động vật sinh sống. Ven lục địa có một vài động vật bậc thấp và động vật chịu lạnh. Giới động vật vùng biển phong phú hơn do có khí hậu ấm áp hơn và nguồn thức ăn phong phú hơn, nổi bật có cá voi xanh.
Hình 3. Băng hà và chim cánh cụt ở châu Nam Cực
b) Tài nguyên thiên nhiên
– Châu Nam Cực là nơi dự trữ nước ngọt lớn nhất Trái Đất, chiếm khoảng 60% lượng nước ngọt trên Trái Đất. Những nghiên cứu sơ bộ cho thấy lục địa Nam Cực giàu các loại khoáng sản như than đá, sắt, đồng. Vùng thềm lục địa có tiềm năng về dầu mỏ, khí tự nhiên.
1.4. Kịch bản về sự thay đổi thiên nhiên châu Nam Cực khi có biến đổi khí hậu toàn cầu
– Do có tính nhạy cảm cao, thiên nhiên châu Nam Cực dễ thay đổi khi có biến đổi khí hậu.
– Theo tính toán của các nhà khoa học, đến cuối thế kỉ XXI, nhiệt độ ở châu Nam Cực sẽ tăng 0,5°C, lượng mưa cũng tăng lên, mực nước biển sẽ dâng thêm 0,05 – 0,32 m. Nhiều hệ sinh thái sẽ mất đi nhưng lại xuất hiện các đồng cỏ ở vùng ven biển. Lớp băng phủ ở vùng trung tâm sẽ dày thêm do có nước mưa cung cấp.
Hình 4. Băng trôi ở Nam Cực
Bài tập minh họa
Bài tập 1: Trình bày đặc điểm về sinh vật ở châu Nam Cực?
Hướng dẫn giải:
Về sinh vật: Do điều kiện sống khắc nghiệt nên giới sinh vật ở châu Nam Cực hết sức nghèo nàn, đây gần như là một hoang mạc lạnh, không có thực vật và động vật sinh sống. Ven lục địa có một vài động vật bậc thấp (rêu, địa y, tảo, nấm) và động vật chịu lạnh (chim cánh cụt, chim biển, hải cẩu,…). Giới động vật vùng biển phong phú hơn do có khí hậu ấm áp hơn và nguồn thức ăn phong phú hơn, nổi bật có cá voi xanh.
Bài tập 2: Trình bày vị trí địa lí châu Nam Cực?
Hướng dẫn giải:
Châu Nam Cực gồm lục địa Nam Cực và các đảo ven lục địa, tổng diện tích hơn 14 triệu km2 (đứng thứ tư trong các châu lục trên thế giới). Đại bộ phận diện tích của lục địa Nam Cục nằm trong phạm vi phía nam của vòng cực Nam. Châu Nam Cực được bao bọc bởi đại dương và nằm cách xa với các châu lục khác.