Soạn bài Dế chọi (Bồ Tùng Linh)
* Trước khi đọc
Câu hỏi 1 trang 18 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Em đã chơi hay quan sát trò chọi dế bao giờ chưa? Em hiểu gì về trò chơi này?
Trả lời:
– Em đã từng được tham gia trò chọi dế khi về quê thăm ông bà.
– Thông tin về trò chơi:Trong trận đấu sẽ có 2 con dế đấu với nhau. Khi cửa lồng được mở lên, hai con dế trông thấy nhau, một trong hai con dế sẽ xông sang chuồng bên, hiếm khi chúng đánh nhau ngay, nếu có thì cũng là những con dế mới được chủ cho chọi thử. Những con dế đã quen thi đấu hay tạo dáng để ra oai, con thì lặng lẽ vuốt râu để dò xét, con thì rung cánh gáy lên một tràng ròn rã. Trong khi chọi, mỗi con có một chiêu thức riêng biệt. Sở trường của dế lúc đánh nhau là tận dụng cặp răng sắc và đôi càng khoẻ bám đầy gai nhọn hoắt. Có con lúc đầu lầm lì, chỉ né tránh rồi quay càng đá mạnh vào phần giữa đầu và vai làm gãy cổ. Có con, vừa vào trận đã tấn công dữ dội để nhanh chóng cắn thủng bụng.
Câu hỏi 2 trang 18 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Em suy nghĩ thế nào về hậu quả của việc một ông vua lại mê chơi trò chọi dế?
Trả lời:
Trò chơi chọi dế phù hợp với lứa tuổi thiếu nhi. Là một nhà vua cần lo lắng rất nhiều việc liên quan đến cả vận mệnh đất nước. Nếu quá mê chơi trò chọi dế khiến cho việc triều chính sẽ bị bỏ bê, kinh tế đi xuống, nền độc lập yên bình dân tộc không được đảm bảo. Đồng thời, khi vua chuộng, đam mê trò chơi, các quan lại sẽ học tập đua đòi theo và tìm mọi cách cống nạp con quý để lấy lòng, người dân sẽ phải chịu khổ, bo bê ruộng vườn để đi tìm thú vui này cho quan cống cho vua.
* Đọc văn bản
Câu hỏi 1 trang 18 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Thời gian, không gian và sự việc liên quan đến nhan đề của truyện.
Trả lời:
– Thời gian: Đời Tuyên Đức nhà Minh.
– Không gian: Trong cung, dân gian.
– Sự việc liên quan:
+ Trong cung rất chuộng trò chơi chọi dế yêu cầu dân gian cống nộp.
+ Muốn lấy lòng quan trên cho nên các Tri huyện đem hiến 1 con, quan chơi thử thấy hay đòi dâng nộp thường xuyên, Tri huyện lại đòi lí trưởng…(cứ theo cấp bậc để truyền lệnh cống nạp) và cấp bậc cuối cùng là người dân phải chịu tất cả những sách nhiễu vì chọi dế.
Câu hỏi 2 trang 18 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Hoàn cảnh của nhân vật chính trong truyện
Trả lời:
– Nhân vật chính: Thành.
– Hoàn cảnh: Dự khoa Đồng tử nhưng lâu không thi đỗ, tính chất phác cho nên bị chèn ép bắt làm lí trưởng nhưng thực chất để đi sách nhiễu dân làng hộ bọn quan bên trên để nộp dế. Do anh không dám sách nhiều dân mà cũng không có gì để bù, anh đã bị đánh trăm trượng, máu me be bét và luôn muốn tự tử.
Câu hỏi 3 trang 19 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Cô đồng bói toán có liên quan đến những sự việc nào trong truyện
Trả lời:
Cô đồng bói toán liên quan đến việc vợ Thành đến xem và được cô đồng chỉ dẫn bằng một bức vẽ có liên quan đến việc bắt dế
Câu hỏi 4 trang 20 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Điều gì xảy ra sau khi con Thành sống lại nhưng “thần thái ngây ngốc như người gỗ, cứ ngủ mê mệt”?
Trả lời:
– Sau khi con trai Thành sống dậy thì Thành nghĩ về con dế đã mất thì đứt hơi nghẹn cổ, không nghĩ gì đến con nữa, trời đã sáng rõ vẫn nằm đờ buồn bã.
– Theo em dự đoán, sau đó Thành sẽ tìm được con dế mới và con dế này luôn chiến thắng trước các con khác.
Câu hỏi 5 trang 20 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Con dế mới bắt được có gì kì lạ?
Trả lời:
– Khi Thành chụp tay vào thì thấy trống không còn khi mở tay ra lại thấy nó nhảy vọt lên.
– Hình dáng như con chó, đầu vuông chân dài.
Câu hỏi 6 trang 21 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Điều em dự đoán ở trên có chính xác không?
Trả lời:
– Điều em dự đoán là đúng.
– Con dế của Thành chiến thắng tất cả các con không chỉ vậy mỗi khi thấy tiếng đàn sáo còn nhảy nhót theo điệu nhạc. Từ đó mà Thành được ban chức lớn có ruộng vườn bao la, lầu gác nguy nga, giàu sang hơn cả các nhà thế gia
* Sau khi đọc
Câu hỏi 1 trang 22 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Nêu các sự kiện tạo nên cốt truyện và nhận xét ngắn gọn về không gian, thời gian, nhân vật chính trong truyện.
Trả lời:
– Sự kiện tạo nên cốt truyện là việc nhà vua thích chơi chọi dế.
– Thời gian: Đời Tuyên Đức nhà Minh.
– Không gian: Trong cung, dân gian.
– Nhân vật chính: Thành – thi lâu nhưng không đỗ, bị bắt ép làm chức lí trưởng phải đi tìm dế cho các quan cống nộp lên trên.
Câu hỏi 2 trang 22 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Vì dế chọi mà gia đình Thành lâm vào cảnh ngộ như thế nào? Cũng nhờ dế chọi mà sau đó gia đình Thành được hưởng những gì? Phân tích ý nghĩa của sự đối lập giữa hai tình huống
Trả lời:
– Vì dế chọi mà gia đình Thành đã hao hụt hết tiền bạc, Thành bị đánh nhừ tử, con trai vì lo lắng khi làm chết dế đã tự sát.
– Sau đó khi bắt được một con dế chọi khác. Vì con dế này đấu rất giỏi cho nên được các quan rất thích hơn nữa nó còn biết nhảy theo điệu nhạc khiến cho vua rất vui mừng, từ đó mà gia đình Thành đã một bước lên mây, còn hơn cả những gia đình gia thế khác.
– Nhận xét về ý nghĩa của sự đối lập: Phê phán sở thích chọi dế của nhà vua, chỉ vì con dế nhỏ bé nhưng vì được vua thích mà đẩy nhân dân vào bước khổ cực, có thể thay đổi cả vận mệnh nhiều cuộc đời. Không có dế thì bị đánh nửa sống nửa chết, tiền bạc hết sạch, con thì tự sát, bố thì mất niềm tin vào cuộc đời. Nhưng cũng con dế đó, khi có được con dế khỏe mạnh được nhà vua yêu thích thì lại một bước lên mây giàu sang, phú quý tột cùng. Đó cũng là tính chất châm biếm của câu chuyện. Tính chất này còn được thể hiện ở lời bình luận ở cuối tác phẩm : “Còn ơn trời đền đáp sao mà dài lâu hậu hĩ vậy, khiến cho quan tỉnh, quan huyện đều được hưởng ân huệ và phúc ấm của dế. Ta từng nghe : “Một người thăng thiên, gà chó cũng thành tiên”. Đáng tin vậy thay”.
Câu hỏi 3 trang 22 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Truyện có những yếu tố kì ảo nào? Các yếu tố kì ảo đó có ý nghĩa, vai trò gì trong truyện?
Trả lời:
– Chi tiết kì ảo: Từ việc Thành tìm được con dế, con trai Thành sống dậy, linh hồn biến thành con dế để giúp gia đình được vinh hoa phú quý.
– Ý nghĩa, vai trò trong truyện: Truyện chỉ viết về một gia đình cụ thể là gia đình Thành nhưng với những tình huống may rủi xen kẽ cùng với chi tiết kì ảo đã để lại những ấn tượng khó quên vì những diễn biến bất ngờ và thú vị. Tạo nên tính chất li kì đầy chất quái dị nhưng không kém phần hấp dẫn. Từ đó làm nổi bật lên giá trị hiện thực về một xã hội tàn bạo, đè nén gây ra bao đau thương cho người dân hiền lành lương thiện. Đồng thời thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc, đồng cảm với số phận người dân không quyền không thế.
Câu hỏi 4 trang 22 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Tính chất hiện thực của truyện được thể hiện qua những chi tiết sự việc nào? Em có suy nghĩ gì về thái độ của tác giả khi miêu tả hiện thực đó.
Trả lời:
– Tính chất hiện thực của truyện được thể hiện qua những chi tiết:
+ Trong cung rất chuộng trò chơi chọi dế yêu cầu dân gian cống nộp.
+ Muốn lấy lòng quan trên cho nên các Tri huyện đem hiến 1 con, quan chơi thử thấy hay đòi dâng nộp thường xuyên, Tri huyện lại đòi lí trưởng…(cứ theo cấp bậc để truyền lệnh cống nạp) và cấp bậc cuối cùng là người dân phải chịu tất cả những sách nhiễu vì chọi dế.
+ Thành vốn người chất phác, ít nói, cho nên bị bọn hương chức quyền thế ép phải giữ chân chức dịch trong làng. Tuy muôn phương nghìn kế chối từ mà vẫn không thoát. Mới chưa đầy một năm mà cái gia sản nhỏ mọn của anh ta cơ hồ đã kiệt.
+ Không cống nạp được bị lôi ra đánh nhừ tử.
+ Vì có con dế hay dâng vua mà Thành Danh được học tiếp và thi đỗ tú tài. Con dế đã giúp anh chức dịch hiền lành “thành danh”, vượt cả bậc quyền quý.
-> Phơi bày bộ mặt xã hội đen tối, đạp xuống đưa lên là chuyện bình thường. Chỉ một câu chuyện dâng dế chọi lên vua mà phản ánh được cả bộ mặt của giai cấp thống trị tàn bạo, ăn chơi sa đoạ và những thảm cảnh mà nhân dân lao động phải chịu đựng. Một con dế chọi có thể mang đến thảm kịch cho một gia đình, một tỉnh nhưng cũng có thể mang vinh hoa phú quý đến cho cả một tỉnh, một dòng họ.
Câu hỏi 5 trang 22 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Phân tích lời người kể trong đoạn văn từ “Thành giở đi giở lại” đến “kì hạn nộp quan”.
Trả lời:
– Đoạn văn này nói về việc sau khi được bà đồng chỉ lối, Thành đã đi tìm con dế và tìm được con dế trông rất to khỏe. Trong đoạn này, người kể chuyện như nhập vai vào nhân vật Thành để miêu tả kĩ từng suy nghĩ hành động của nhân vật Thành khi đi bắt dế đến lúc bắt được con dế đúng ý thì nâng niu chăm sóc chu đáo.
-> Làm cho đoạn văn thêm chi tiết cụ thể, sống động người đọc như đang được chứng kiến trực tiếp khung cảnh Thành bắt được dế này vậy.
Câu hỏi 6 trang 22 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1: Những đặc điểm nào của truyện truyền kì được thể hiện trong truyện Dế chọi?
Trả lời:
– Từ đầu đến cuối truyện mọi tình tiết đều xoay quanh câu chuyện dế chọi.
– Câu chuyện có chi tiết li kì, biến ảo.
– Sử dụng những yếu tố, chi tiết li kì, kì ảo để phản ánh hiện thực.
* Viết kết nối với đọc
Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) nêu nhận xét của em về tính chất kì ảo của truyện Dế chọi.
Trả lời:
Dế chọi là câu chuyện mang nhiều yếu tố hoang đường, một đặc trưng nổi bật trong bút pháp nghệ thuật của “Liêu Trai chí dị”. Từ đó mà câu chuyện đã tái hiện một mảng hiện thực đen tối của xã hội, vì thế truyện có giá trị hiện thực sâu sắc. Yếu tố kì ảo đầu tiên chính là việc cô đồng đưa bức tranh cho Thành để đi tìm con dế cứu mạng gia đình, nhờ đó mà Thành như được sống lại, gia đình Thành có hi vọng được sống yên ổn. Sau đó là sự việc đau lòng đứa con của Thành nhảy xuống giếng và bị chết đuối. Tuy nhiên tác giả không chỉ để dừng lại đó mà lại sử dụng tiếp yếu tố kì ảo cho việc đứa con trai sống dậy, sau đó thằng bé hóa thân vào con dế. Nhờ đó đưa gia đình Thành một bước lên mây, có cuộc sống giàu sang quyền quý. Từ những yếu tố kì ảo xuất hiện trong văn bản, chúng ta thấy được tính chất kì ảo được tác giả sử dụng đã tạo nên tính chất li kì đầy chất quái dị nhưng không kém phần hấp dẫn. Từ đó làm nổi bật lên giá trị hiện thực về một xã hội tàn bạo, đè nén gây ra bao đau thương cho người dân hiền lành lương thiện. Đồng thời thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc, đồng cảm với số phận người dân không quyền không thế.
Xem thêm các bài soạn văn lớp 9 Kết nối tri thức hay, chi tiết khác:
Thực hành tiếng Việt trang 17
Dể chọi (Bồ Tùng Linh)
Thực hành tiếng Việt trang 22
Sơn Tinh – Thuỷ Tinh (trích, Nguyễn Nhược Pháp)
Viết bài văn nghị luận về một vấn đề cần giải quyết (con người trong mối quan hệ với tự nhiên)
Trình bày ý kiến về một sự việc có tính thời sự (con người trong mối quan hệ với tự nhiên)