Tác giả tác phẩm: Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung) – Ngữ văn 10
I. Tác giả La Quán Trung
– La Quán Trung (1330 – 1400), tên La Bản, hiệu Hải Hồ Tản Nhân
– Người vùng Thái Nguyên thuộc tỉnh Sơn Tây cũ.
– Tác giả chuyên sưu tầm và biên soạn dã sử. Các tác phẩm tiêu biểu: Tuỳ Đường lưỡng triều chí chuyện, Tấn Đường Ngũ Đại sử diễn nghĩa, Bình yêu truyện…
– La Quán Trung là người kín đáo, cô độc, nhưng lại có hùng tâm.
II. Tác phẩm Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung)
1. Thể loại: Tiểu thuyết chương hồi
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:
– Gồm 120 hồi, ra đời vào đầu thời Minh (1368-1644), trong âm hưởng của cuộc đấu tranh chống nền thống trị Mông Nguyên, khôi phục nhà Hán.
– Kể chuyện 1 nước chia 3 gọi là “ Cát cứ phân tranh” trong gần 100 năm của nước Trung Quốc thời cổ (TK II, III) với cuộc phân tranh giữa 3 tập đoàn phong kiến: Nguỵ- Thục – Ngô.
3. Phương thức biểu đạt: Tự sự + Biểu cảm
4. Tóm tắt tác phẩm Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung): Nghe tin Quan Vũ cùng hai chị đến, Trương Phi do hiểu nhầm và nóng nảy, lên ngựa quyết chiến với Quan Vũ. Tình cờ gặp lúc Sái Dương đuổi theo Quan Vũ để trả thù cho cháu, sự việc càng làm cho Trương Phi nghi ngờ. Hai anh em Quan- Trương đối chất. Trương Phi ra điều kiện bắt Quan Vũ phải lấy đầu Sái Dương để chứng minh. Trương giang tay giục trống. Quan Công lấy đầu Sái Dương như trở bàn tay. Nghe hai chị và tên lính nói, Trương Phi khóc lạy Quan Công.
5. Bố cục tác phẩm Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung): Chia làm 5 phần:
– Đoạn 1: phần trình bày (từ đầu đến… bảo Trương Phi ra đón hai chị): Giới thiệu nhân vật, sự việc, hoàn cảnh.
– Đoạn 2: phần khai đoạn (từ “Trương Phi từ khi… đến… cũng phải theo ra thành”): Mâu thuẫn giữa Trương Phi và Quan Công bắt đầu.
– Đoạn 3: phần phát triển (từ “ Quan Vũ trông thấy Trương Phi ra… đến… Không phải quân mã là gì kia”): Các biến cố tiếp diễn.
– Đoạn 4: phần đỉnh điểm (từ “Quan Công ngoảnh lại… đến… Thừa tướng đến bắt mày”): Sự xuất hiện của Sái Dương.
– Đoạn 5: phần mở nút (phần còn lại): Việc Quan Công chém rơi đầu Sái Dương.
6. Giá trị nội dung tác phẩm Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung)
– Vạch trần bản chất tàn bạo, giả dối của giai cấp thống trị.
– Phơi bày cục diện chính trị Trung Hoa, cát cứ phân tranh, cá lớn nuốt cá bé, chiến tranh liên miên
– Cuộc sống loạn li, bi thảm của nhân dân và thể hiện mơ ước về một xã hội với những vua hiền, tướng giỏi.
– Gửi gắm khát vọng hoà bình, thống nhất và có một nền chính trị nhân đạo
7. Giá trị nghệ thuật tác phẩm Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung)
– Giá trị lịch sử, quân sự.
– Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, lôi cuốn người đọc từ hồi này sang hồi khác, đặc biệt là nghệ thuật miêu tả các trận chiến sinh động và hấp dẫn.
– Dùng mâu thuẫn để giải quyết mâu thuẫn.
– Xây dựng được một thế giới nhân vật đông đảo, trong đó những nhân vật chính đều là những điển hình có cá tính sinh động, sắc nét
III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung)
1. Hoàn cảnh gặp gỡ của hai anh em Quan – Trương
– Không gian:
+ Trước cổng Cổ thành
– Nhân vật:
+ Trương Phi và 1000 quân.
+ Quan Công, Châu Thương, Tôn Càn, hai phu nhân.
2. So sánh tính cách của hai nhân vật Trương Phi và Quan Công
|
Phân biệt |
Trương Phi |
Quan Công |
|
Giống nhau |
Đều là người trung nghĩa |
|
|
Khác nhau |
Vội vàng, hấp tấp, nóng tính nhưng dứt khoát, thẳng thắn, cương trực, biết phục thiện. |
Bình tĩnh, từ tốn, độ lượng. |
3. Nghệ thuật miêu tả tính cách nhân vật Trương Phi và Quan Công
– Trương Phi:
+ Cách miêu tả trái ngược nhau:
Một Trương Phi nóng nảy, cương trực, đàng hoàng.
Trái ngược với Trương Phi hồn hậu, giàu tình cảm khi nhận ra sự thật.
+ Nghệ thuật miêu tả ngoại hình và tính cách nhân vật: qua cử chỉ, hành động,ngôn ngữ, trong quan hệ với các nhân vật khác…
Hành động, cử chỉ: “Trương Phi mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược, hò hét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm Quan Công”.
Ngôn ngữ: “hầm hầm quát: “mày đã bội nghĩa, còn mặt nào đến gặp tao nữa?””→ Ngôn ngữ nhân vật mang đậm nét tính cách vốn có: bộc trực, nóng nảy.
Quan hệ với các nhân vật khác: Tôn Càn, Cam phu nhân, Mi phu nhân ra sức thanh minh cho Quan Công nhằm ngăn hành động vội vàng của Trương Phi nhưng không làm Trương Phi thay đổi suy nghĩ. Chứng tỏ lúc này Trương Phi cũng cẩn trọng trong suy nghĩ chứ không phải nóng vội như bình thường nữa. Nguyên do vì đây là vấn đề hết sức hệ trọng, lời thề trung nghĩa đối với các đấng trượng phu quả là thiêng liêng.
+ Phương pháp miêu tả thái cực: Trương Phi nóng nảy hết mức nhưng cũng rất giàu tình cảm.
– Quan Công
+ Tác giả đặt nhân vật vào một tình huống giàu kịch tính.
+ Nhân vật được miêu tả qua ngoại hình, thái độ, ngôn ngữ, hành động, đặc biệt là qua hành động. Đoạn trích còn kể về nhiều nhân vật khác, những nhân vật này góp phần làm nền, tạo bối cảnh để làm nổi bật nhân vật chính.
+ Được miêu tả theo bút pháp cổ điển, với cách miêu tả thái cực. Được miêu tả đến mức điển hình cho người trượng phu trung nghĩa.
4. Xung đột giữa Quan Công và Trương Phi
– Nguyên nhân
+ Trương Phi: Trương Phi nghĩ rằng Quan Công là kẻ phản bội lời thề→ Bất trung.
+ Quan Công: Làm công việc vì chủ tướng (theo dưới trướng Tào Tháo để bảo vệ 2 chị) nhưng lại trái với khí phách của người anh hùng.
– Sự phát triển của xung đột:
|
Diễn biến |
Trương Phi |
Quan Công |
|
Trước khi gặp |
+ chẳng nói năng gì, mặc áo giáp vác mâu lên ngựa, dẫn 1000 quân đi tắt ra cửa Bắc. + mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược, hò hét, …. → tâm trạng giận dữ, tính cách cương trực, nóng nảy. |
+ mừng rỡ vô cùng, giao long đao cho Châu Thương cầm, tế ngựa lại gần. + giật mình tránh mũi mâu + nhắc lại nghĩa vườn đào → nhượng bộ, mềm mỏng, điềm tĩnh. |
|
Khi gặp mặt |
+ xưng hô: mày – tao, mắng Quan Công + khẳng định 2 chị bị lừa dối + lập luận: trung thần thà chịu chết không chịu nhục. + mắng Tôn Càn → Cương trực, nóng nảy có phần thô lỗ |
+ xưng hô: hiền đệ, em + cầu cứu hai chị dâu + hiền đệ đừng nói vậy, oan uổng quá + nếu ta đến bắt em, tất phải đem theo quân mã chứ. → Khoan dung, mềm mỏng, nhẫn nại. |
|
Khi Sái Dương đến |
+ ngẫu nhiên nhưng hợp lí + càng tin chắc quan công phản bội + mâu thuẫn thêm căng thẳng, quyết liệt + anh em trở thành kẻ thù + Càng khó minh oan |
|
– Giải quyết xung đột:
|
Diễn biến |
Trương Phi |
Quan Công |
|
|
Thách thức |
Chém đầu Sái Dương trong vòng 3 hồi trống → Ngắn, khó |
Xin chém đầu Sái Dương để tỏ lòng trung |
|
|
Hành động |
Thẳng tay đánh trống |
Chưa dứt 1 hồi trống chém đầu Sái Dương |
|
|
Tính cách |
Nóng lòng tìm ra lẽ phải, biết suy xét |
Tài nghệ, khí phách hơn người |
|
|
Sau thách thức |
Hỏi kĩ tên lính và hai chị về việc ở Hứa Đô rồi mới tin là thực. Rỏ nước mắt khóc, thụp lạy. → Nóng nảy và rất cẩn thận, tình cảm, biết hối lỗi và phục thiện. |
|
|
5. Ý nghĩa Hồi trống Cổ thành
– Hồi trống thách thức
– Hồi trống minh oan
– Hồi trống đoàn tụ
⇒ Hồi trống thể hiện không khí hào hùng của chiến trận, là hồi trống thúc giục tinh thần chiến đấu, ca ngợi tài đức của các anh hùng. Đó là hồi trống thể hiện niềm vui, khẳng định niềm tin và ngợi ca chiến thắng.
Xem thêm các bài tóm tắt tác giả, tác phẩm Ngữ văn lớp 10 Cánh diều hay, chi tiết khác:
Tác giả – tác phẩm: Người ở bến sông Châu (Sương Nguyệt Minh)
Tác giả – tác phẩm: Hồi trống Cổ Thành (La Quán Trung)
Tác giả – tác phẩm: Đất nước (Nguyễn Đình Thi)
Tác giả – tác phẩm: Lính đảo hát tình ca trên đảo (Trần Đăng Khoa)
Tác giả – tác phẩm: Đi trong hương tràm