Tóm tắt lý thuyết
1.1. Đặc điểm dân cư châu Âu
a. Quy mô và gia tăng dân số
Hình 2.1. Quy mô dân số châu Âu, giai đoạn 1950 – 2020
– Năm 2020, số dân châu Âu đạt khoảng 747,6 triệu người (bao gồm số dân của Liên bang Nga), chiếm gần 10% số dân thế giới và xếp thứ tư trong các châu lục. Hiện nay, quy mô dân số châu Âu tăng chậm.
– Tỉ suất tăng dân số tự nhiên của châu Âu rất thấp, thậm chí có năm xuống đến giá trị âm (-0,1% năm 2020). Những năm gần đây, dân số châu Âu tăng chủ yếu là do nhập cư.
b. Cơ cấu dân cư
– Cơ cấu dân số theo nhóm tuổi
Cơ cấu dân số theo nhóm tuổi ở châu Âu, giai đoạn 1950 – 2020 (%)
Châu Âu có cơ cấu dân số già với tỉ lệ dân số từ 65 tuổi trở lên ngày càng tăng.
Tình trạng dân số già phổ biến ở nhiều quốc gia châu Âu do tỉ lệ sinh ngày càng giảm và tuổi thọ trung bình của dân cư tăng.
– Cơ cấu dân số theo giới tính
Hình 2.2. Tỉ lệ nam và tỉ lệ nữ trong tổng số dân ở châu Âu, giai đoạn 1950 – 2020
Trong giai đoạn 1950 – 2020, cơ cấu dân số theo giới tính của châu Âu có tỉ lệ nữ cao hơn nam và đang có sự thay đổi. Điều này ảnh hưởng bởi các yếu tố xã hội, vấn đề chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em.
– Cơ cấu dân số theo trình độ học vấn
Dân cư châu Âu có trình độ học vấn cao. Trình độ học vấn cao tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế – xã hội của các quốc gia châu Âu.
1.2. Di cư ở châu Âu
– Thế kỉ XV, với các cuộc phát kiến địa lí, người châu Âu di cư đến châu Mỹ.
– Từ giữa thế kỉ XX đến nay, người nhập cư vào châu Âu tăng mạnh. Người nhập cư vào châu Âu có nguồn gốc từ châu Á và Bắc Phi.
– Người nhập cư đã góp phần khắc phục tình trạng thiếu hụt lao động, tăng nhu cầu cho các sản phẩm và dịch vụ. Bên cạnh đó, nhập cư trái phép gây mất an ninh trật tự.
1.3. Đô thị hóa ở châu Âu
Hình 2.3. Bản đồ phân bố dân cư và một số đô thị ở châu Âu, năm 2020
– Dân cư châu Âu phân bố không đều, tập trung đông đúc ở các đồng bằng, thung lũng lớn và các vùng duyên hải, thưa thớt ở vùng có khí hậu lạnh giá phía Bắc.
– Quá trình đô thị hóa bắt đầu với những đô thị xuất hiện từ thời cổ đại và phát triển trong thời kì trung đại. Nửa cuối thế kỉ XVIII, đô thị hóa phát triển mạnh dưới tác động của cuộc cách mạng công nghiệp ở Anh.
– Châu Âu hiện có mức độ đô thị hóa cao với 75% dân số sống trong các đô thị (2020).
– Mạng lưới đô thị phát triển rộng khắp với nhiều thành phố đông dân và hiện đại, các đô thị vệ tinh xuất hiện ngày càng nhiều. Sự phát triển sản xuất công nghiệp và mở rộng đô thị ra khu vực ngoại thành đã thúc đẩy quá trình đô thị hóa ở nông thôn; giúp cải thiện đời sống của người dân nông thôn đáng kể.
Bài tập minh họa
Câu 1: Nêu một số đô thị có quy mô trên 5 triệu dân ở châu Âu?
Hướng dẫn giải
Một số đô thị có quy mô trên 5 triệu dân ở châu Âu: Ma-đrit, Bac-xê-lô-na, Pa-ri, Luân-đôn, Mat-xcơ-va, Xanh Pê-tec-bua.
Câu 2: Nêu nguồn gốc của dân nhập cư châu Âu?
Hướng dẫn giải
Người nhập cư châu Âu chủ yếu có nguồn gốc chủ yếu là lao động từ các khu vực châu Á và Bắc Phi.
Câu 3: Tỉ lệ dân số từ 65 tuổi thay đổi như thế nào trong giai đoạn 1950 – 2020?
Hướng dẫn giải
Tỉ lệ dân số từ 65 tuổi trở lên ngày càng tăng, năm 1950 chỉ chiếm 8% dân số, năm 2020 chiếm 19% (tăng 11%).